Khám phá phòng Tatami: Trái tim của những ngôi nhà đương đại tại Nhật Bản

Xuất phát điểm vốn dĩ là thứ xa xỉ mà chỉ những người giàu có mới có thể mua được, những chiếc chiếu tatami vẫn giữ cho mình một vị trí rất cao trong thời điểm hiện tại. Nhưng thay vì giá trị được tính bằng tiền như ngày xưa, giờ đây chúng được trân trọng vì giá trị truyền thống và khả năng thích ứng độc đáo của chúng.

Tatami không còn là một thứ gì quá xa lạ trong văn hóa Nhật Bản. Vật liệu lát sàn truyền thống này và không gian kiểu Nhật có mối quan hệ gắn chặt với nhau, như tay với chân vậy. Từ nhà ở đến ryokan (quán trọ truyền thống của Nhật Bản), onsen (khu nghĩ dưỡng suối nước nóng truyền thống), hay thậm chsí là ở các nhà hàng sang trọng hay các quán cà phê, yếu tố đặc biệt này của những ngôi nhà theo kiểu truyền thống Nhật Bản được sử dụng vô cùng rộng rãi.

Trong nhiều công trình kiến trúc nhà ở, cho đến tận ngày nay, những căn phòng trải chiếu tatami vẫn luôn luôn hiện hữ bất kể những ngôi nhà sang trọng như thế nào. Trong khi căn phòng thúc đẩy mạnh mẽ bản chất di sản Nhật Bản trong toàn bộ không gian kiến trúc của căn nhà, chức năng tuyệt vời và khả năng thích ứng khi sử dụng của chúng đảm bảo tầm quan trọng của những chiếc chiếu tatami để cho ta thấy chúng vẫn rất phù hợp trong những ngôi nhà hiện tại.

Tìm hiểu sơ lược lịch sử về tatami.

Từ tatami trong tiếng Nhật có nguồn gốc được bắt nguồn từ động từ “tatamu” (畳 む), có nghĩa là gấp lại – như khi không sử dụng, các tấm chiếu thường được gấp lại hoặc xếp chồng lên nhau. Được dệt theo kiểu truyền thống từ rơm rạ, tatami là loại chiếu có kích thước 910 mm x 1.820 mm mà mọi người ngồi hoặc ngủ trên đó để làm cho việc nghỉ ngơi trên sàn nhà trở nên thoải mái hơn. Trong khi đó, phòng trải chiếu tatami kiểu Nhật Bản truyền thống hay còn được gọi với cái tên khác là 和 室 ( washitsu, “phòng kiểu Nhật Bản” ) là một không gian có thảm tatami là yếu tố lót sàn. Trong thời kỳ Muromachi ( 1336 – 1573 ), khu vực này được dùng làm phòng học cho những người giàu có, trước khi dần dần trở thành khu vực sinh hoạt hoặc ngủ nghỉ của dân thường.

Trong bối cảnh xã hội hiện đại, chúng ta đã chứng kiến được washitsu vẫn giữ được giá trị di sản phong phú của nó và ngày nay được nhiều cư dân xứ sở mặt trời mọc sử dụng như một căn phòng đa năng có thể nhanh chóng và dễ dàng thay thế cho phù hợp, tốt, bất cứ điều gì. Từ một không gian có mục đích cụ thể – chẳng hạn như phòng ngủ hoặc phòng khách, hay thậm chí là cả phòng chơi cho trẻ em – đến một khu vực mang đầy tính linh hoạt hơn như phòng sinh hoạt gia đình hay phòng dành cho các hoạt động vui chơi khác cho các thành viên trong gia đình, washitsu là độc nhất vô nhị trong cách mà nó có khả năng biến hóa linh hoạt không ngừng về không gian. Người ở tùy thuộc vào việc xác định mục đích khi sử dụng của căn phòng, nhờ vào đồ nội thất vô cùng tối giản điển hình có thể dễ dàng cất đi bất cứ khi nào cần thiết, và  còn nhờ vào hiệu quả của các yếu tố thường tồn tại trong một căn phòng tatami hiện đại sau đây.

Những điểm đặc trưng của Tatami

Chiếu Tatami đã trở nên rất cần thiết đối với các ngôi nhà tại Nhật Bản, đến mức kích thước của các căn phòng ở Nhật Bản thường được đo bằng số lượng chiếu có thể phù hợp với nó. Việc sử dụng tatami làm chiếu trải sàn cũng đã xác định loại đồ nội thất mà người Nhật Bản sử dụng. Nhìn chung, mọi người thường cảm thấy thoái mái với những loại đồ đạc gọn nhẹ, cơ động khi di chuyển và tối giản ở xung quanh không gian ở của họ.

Mặc dù ngày càng có nhiều người kết hợp đồ nội thất kiểu phương Tây trong không gian sống của họ, nhưng một số thành phần chỉ đơn giản là không thể thay thế. Ví dụ : 座 布 団 ( zabuton, “đệm sàn phẳng dùng khi ngồi hoặc ngồi quỳ gối” ), ち ゃ ぶ 台 ( chabudai, “bàn ăn hoặc bàn trà thấp” ), 座椅 子 ( zaisu, “một loại ghế kiểu Nhật thấp có tựa lưng nhưng không có chân ghế” ), 炬 燵 ( kotatsu, “loại bàn có lò sưởi ở mặt dưới của bàn và chăm bông xung quanh để giữ nhiệt” ) và cuối cùng nhưng lại không kém phần quan trọng, đó chính là bộ chăn nệm futon dành cho mục đích ngủ nghỉ.

Rõ ràng, những thứ này có thể được coi là những vật dụng quan trọng trong bất kỳ ngôi nhà Nhật Bản nào, đặc biệt là trong những căn phòng trải chiếu tatami. Do tính linh động của chúng, vào thời điểm không sử dụng, phòng trải chiếu tatami luôn tìm ra được cách để sử dụng với bất kỳ một mục đích nào khác với khả năng chuyển đổi công dụng siêu phong phú và tiện lợi. Với việc có cho mình một không gian tối giản cùng những món đồ nội thất tiện lợi, washitsu có thể biến thành bất kỳ không gian nào không yêu cầu những đồ đạc quá nặng, ví dụ như phòn ngủ, phòng ăn hay phòng khách. Những loại phòng có thể biến đổi được bao gồm nhưng không phải bị giới hạn chỉ có những phòng này, đó chính là: phòng chơi cho trẻ em, khu vực sáng tạo nghệ thuật hay cả phòng sinh hoạt của gia đình.

Cửa trượt : Fusuma

Fusuma là những tấm hình chữ nhật thẳng đứng có thể trượt sang hai bên được sử dụng với chức năng như những cánh cửa. Cửa thường được sử dụng giữa các phòng liền kề đóng vao trò như những bức tường lớn có thể dễ dàng tháo rời, cho phép mở rộng hay thu hệp một khu vực không gian để phù hợp với mục đích sử dụng khi cần thiết. Vì các ngôi nhà Nhật Bản có xu hướng hạn chế về diện tích, khả năng thích ứng của một khu vực nào đó sẽ vô cùng chiếm được cảm tình của người cư ngụ tại khu vực đó.

Vách ngăn hoặc cửa sổ: shouji

Một loại vách ngăn khác hoặc còn có thể được dùng phổ biến với chức năng tương tự như những chiếc cửa sổ ở xã hội Nhật Bản hiện đại bây giờ có tên gọi là shouji, được tạo thành từ các thành gỗ đan vào nhau và phủ một lớp giấy bồi mờ ờ các ô vuông ở giữa. Chúng mang lại một mức độ riêng tư cho chủ nhà nhưng bên cạnh đó cũng cho phép ánh sáng tự nhiên nhẹ nhàng tràn vào phòng. Một ưu điểm tiềm ẩn khác của việc lắp đặt shouju trong phòng là giảm bớt cái lạnh đến từ bên ngoài vì lớp giấy bồi trên những cánh cửa này có khả năng cản gió đi qua các khung gỗ. Cụ thể, ở một số khu vực có khí hậu lạnh hơn, việc sử dụng những vách ngăn này là rất nhiều và trở thành nét nổi bật tại những nơi này. Trên cả tuyệt vời là, ai lại có thể cưỡng lại bầu không khí đậm chất truyền thống Nhật Bản mà vách ngăn này mang lại cho không gian nhà bạn.

Tủ quần áo âm tường: oshiire

Oshiire là một phần tủ quần áo nhỏ được sử dụng để lưu trữ đồ đạc trong phòng tatami. Đối với hầu hết người Nhật, những người thường ngủ trên sàn nhà, họ thường tận dụng tủ quần áo để cất giữ các chất liệu chăn ga gối đệm như futon, gối, chăn, ga trải. Trong khi số lượng người dân địa phương sử dụng giường kiểu phương Tây đang tăng lên trong bối cảnh hiện đại gần đây, chức năng của oshiire vẫn không hề bị mất đi. Không chỉ được sử dụng để lưu trữ các vật dụng, cấu trúc tích hợp vào trong những bức tường đồng thời cho phép tạo ra những không gian trống cho phép căn phòng được sử dụng cho các mục đích khác và giải phóng căn phòng bằng cách cất bớt những loại đồ đạc gọn nhẹ khi cần thiết.

Mặc dù cho washitsu là sự kết tinh và chắt lọc của kiến trúc và văn hóa Nhật bản qua hàng trăm năm lịch sử, nhưng nó đang và sẽ không ngừng phát triển. Dù nó phục vụ cho chức năng không gian nào đi chăng nữa, phòng trải chiếu Tatami sẽ vẫn luôn là một phần của ngôi nhà Nhật Bản trong một khoảng thời gian dài sắp tới.

Xem thêm: Sự gia tăng và phổ biến của thịt làm từ thực vật